Apple đã tạo một điểm nhấn WWDC 2018 vừa qua khi thông báo rằng sẽ cho phép các lập trình viên và nhà phát triển ứng dụng đưa các ứng dụng iOS sang Mac trong một thời điểm vào năm sau. Hiện tại Apple đã bắt đầu tiến trình này khi đưa ứng dụng phiên bản iOS sang macOS 10.14 Mojave như Home, Stock và Voice Memo. Tương lai của macOS có thể sẽ đến từ các ứng dụng trên iOS.
Dự án này có cái tên được cho là Marzipan, hiện vẫn còn đang trong các giai đoạn đầu và Apple vẫn chưa có dự định tung ra trước 2019. Marzipan nói riêng, hay việc Apple đưa các ứng dụng iOS sang macOS nói chung hiện vẫn còn khá mơ hồ và gây nhiều lo ngại. Cụ thể là liệu việc này có giết chết các ứng dụng thuần Mac và liệu các ứng dụng mới này sẽ hoạt động thế nào, hay có tốt và thoải mái như các ứng dụng dành riêng cho Mac hay không. Hay thậm chí một số còn cho rằng gọi các ứng dụng mới này là “chuyển thể từ phiên bản iOS” có đúng hay không nữa.
Để hiểu rõ hơn Apple đang làm gì, trước tiên phải hiểu rằng tại sao lại có các cuộc tranh luận này. Apple muốn các lập trình viên di động có thể dễ dàng tạo ra được những ứng dụng giống như trên di động nhưng ở trên Mac. Nhưng tại sao lại như thế? Đầu tiên, hiện tại các lập trình viên ứng dụng Mac thực sự rất ít, hệ sinh thái ứng dụng trên Mac chưa thực sự đang ở tình trạng “chết” nhưng nếu bạn để ý thật kĩ sẽ giống như các ứng dụng iOS trước đây – khá cũ, không có gì mới mẻ. Với việc giúp đem các dụng iOS sang Mac dễ hơn chắc chắn sẽ giúp hệ sinh thái ứng dụng trên Mac phần nào tốt hơn. Một ví dụ đơn giản là hiện tại các lập trình viên phải chọn giữa ứng dụng iOS và ứng dụng cho Mac, với số lượng lập trình viên trên iOS nhiều hơn số lượng lập trình viên trên Mac có thể thấy rằng hệ thống ứng dụng trên Mac vô cùng nghèo nàn.
Ví dụ đơn giản hơn là hãy nhìn về Android, Chromebook sử dụng Android và thật tiện lợi khi có ứng dụng xử lý các tác vụ nhẹ như lướt Instargram, kiểm tra danh sách việc cần làm,… Windows đã cố gắng làm điều tương tự như Apple, tuy chưa thực sự tự do, còn hạn chế nhưng lại tăng rất nhiều thành công cho các ứng dụng Android.
Mánh nhỏ trong việc này là cách Apple chuyển các ứng dụng di động này bằng cách nào.
Hãy bắt đầu với sự khác biệt giữa ứng dụng iOS và Mac, nhìn sơ qua bạn có thể thấy chẳng khác biệt gì nhiều: cùng sử dụng ngôn ngữ lập trình gốc, như Objective-C hay Swift của riêng Apple và có rất nhiều các API giống nhau bên trong. Vậy đâu là sự khác biệt? Khá hiển nhiên là đó chính là giao diện người dùng. Các ứng dụng Mac hoạt động với chuột và bàn phím, trong khi đó thì ứng dụng iOS hoạt động với màn hình cảm ứng. Phương án giải quyết của Apple khá tương tự như phiên bản Android đầu tiên của ChromeOS, đó chính là cung cấp các lập trình viên các công cụ cần thiết để biến các ứng dụng iOS có giao diện người dùng như trên Mac.
Hiện tại Apple rất nhiều ứng dụng Mac đều được dự trên một phần mềm framework gọi là AppKit, cung cấp tất cả các thành phần UI để tạo ra các ứng dụng Mac như menu, nút, thanh cuộn, trường chữ và các thứ về nâng cao về mặt phần mềm mà máy tính của bạn cần để có thể hiển thị ứng dụng. Các ứng dụng iOS thì khác, Apple tạo ra một phần mềm framework hoàn toàn mới cho việc hiển thị các ứng dụng, gọi là UIKit. UIKit được thiết kế cho các màn hình nhỏ hơn và chỉ giới hạn bởi các cử chỉ cảm ứng trên các thiết bị iOS. Chính vì thiết kế của hai framework này mà các câu code đơn giản trong hai framework trên ứng dụng Mac và iOS hoàn toàn khác nhau. AppKit được thiết kế cho việc nhập liệu bằng chuột và bàn phím, trong khi đó UIKit được thiết kế cho cảm ứng.
Với Marzipan, Apple đang tìm các đưa UIKit đến Mac, nghĩa là về mặt lí thuyết các lập trình viên sẽ có thể đem các phiên bản của ứng dụng chạy trên Mac sang iOS, hoặc ngược lại mà không cần phải viết lại các ứng dụng này từ đầu cho framework AppKit. Thêm vào đó, bằng cách thêm UIKit vào macOS như là framework gốc, các ứng dụng được chuyển qua có thể tương thích tốt hơn thay vì như trước đây sử dụng giả lập. Lưu ý rằng là thêm vào, không phải thay thế AppKit.
Hiện tại đã có một số bước đầu của việc chuyển đổi này trong hệ sinh thái của Apple. Ứng dụng iPad và tvOS cho Apple TV đã có thể làm việc trên các bước cơ bản. Họ tích hợp UIKit và chia sẻ các câu code như một phiên bản iPhone. Các lập trình viên có thể dễ dàng chuyển các ứng dụng từ nền tảng này sang nền tảng khác và mỗi nền tảng đề có các giao diện tương tác riêng với các thiết kế, điều khiển riêng. Về mặt lí thuyết, Marzinpan sẽ chuyển ứng dụng đến Mac và chúng sẽ có giao diện tương tác và thiết kế riêng phù hợp với cho máy tính.
Đó chỉ là lí thuyết, nhưng thử nghiệm thì trên macOS Mojave, các ứng dụng đem lại cảm giác như trên các ứng dụng iPad. Hiện tại bạn không thể chạm (tap) vào, nhưng dĩ nhiên các bố cục và điều khiển đem lại cảm giác giống với iPad. Bạn có thể thay đổi kích cỡ các cửa sổ ứng dụng này, nhưng các nội dung trong cửa sổ hơi có phần chậm.
Chẳng có ứng dụng nào minh chứng rõ ràng như ứng dụng Home, cho việc điều khiển các thiết bị nhà thông minh. Ứng dụng Home trên Mac có các nút rất to cho tất cả các thứ có vẻ bạn sẽ chạm vào. Tuy vậy bạn chẳng chể chạm vào được vì Apple tin rằng máy tính xách tay có màn hình cảm ứng là ý kiến khá tệ. Apple trong nhiều năm qua tin rằng màn hình cảm ứng trên máy tính xách tay rất bất tiện để dùng và nhiều nhiên cứu người dùng cho thấy họ chẳng bao giờ “chạm” đến chúng.
Tuy nhiên đừng vì vậy mà bạn liền nghĩ việc chuyển đổi này sẽ chỉ tạo cảm giác giống như các ứng dụng trên Mac sẽ giống như trên iPad. Hiện tại các ứng dụng mà Apple mới tung ra chỉ là bản đầu tiên, chưa phải phiên bản cuối cùng và Marzipan vẫn còn hơn một năm (có thể là cuối 2019 chăng?) để có thể được tung ra cho các lập trình viên. Chúng ta có thể hi vọng rằng Apple sẽ phát triển framework và các API để các ứng dụng này càng cho trải nghiệm giống như ứng dụng dành cho Mac hơn và hiện tại trên macOS Mojave bạn đã có thể thấy rằng Apple bắt đầu với việc thêm các yếu tố tương tác, như thanh bên cạnh của các ứng dụng Mac đến UIKit giúp các lập trình viên cảm thấy thấy thân thuộc hơn.
Hiện tại Marzipan vẫn còn đang ở các giai đoạn đầu và chỉ có Apple mới có thể truy cập được. Bốn ứng dụng mà Apple đem qua vẫn có vẻ như ứng dụng iOS chạy trên Mac không tạo cảm giác thực, giống như chạy trên giả lập nên bốn ứng dụng này đem làm ví dụ cho các lập trình viên thấy mục đích thực sự vẫn chưa tốt. Tuy vậy nhưng phó chủ tịch cấp cao của kĩ sư phần mềm Apple – Craig Federighi trong một cuộc phỏng vấn cho biết Apple đang tiến hành các dự định giúp đỡ các lập trình viên trong cuộc chuyển đổi ứng dụng này. Một khi các công cụ này ra mắt, các lập trình viê sẽ dễ dàng chuyển đổi hơn chỉ với một vài thao tác thay thế các phần tự động về tương tác các ứng dụng này trên Mac. Ví dụ như nhấn giữ lâu trên iOS sẽ tương tự như nhấn hai lần trên Mac.
https://twitter.com/stroughtonsmith/status/1004368776329089025
Về lí thuyết thì các lập trình viên sẽ chỉ đơn giản dành một chút công sức để tạo ra một phiên bản lớn hơn của các ứng dụng iOS trên macOS. Họ sẽ không cần phải dành nhiều thời gian để làm việc đó và như vậy sẽ sai các mục tiêu ban đầu của Apple. Ý tưởng của Apple là cho phép các lập trình viên có khả năng tạo ra một phiên bản riêng biệt của ứng dụng trên Mac dễ dàng hơn, mở rộng các khả năng của ứng dụng hơn mà không phải xây dựng ứng dụng từ đầu.
Đó là lý do tương tự như tại sao các ứng dụng iOS được chuyển sang không nhất thiết chỉ ra rằng Apple đang chế tạo màn hình cảm ứng cho iMac hoặc MacBook Pro, giống như cách mà tvOS chạy các ứng dụng iOS có sử dụng UIKit được chuyển qua không có nghĩa là Apple tạo ra một phiên bản iPad mà không có màn hình cảm ứng, chỉ hoạt động thông qua điều khiển TV. Về mặt ý tưởng mà nói, các ứng dụng chuyển sang này sẽ có các thao tác tập trung vào sử dụng bàn phím và chuột như các ứng dụng Mac thông thường.
Tóm gọn lại, các ứng dụng chuyển sang này sẽ không hoàn toàn chỉ là thay đổi kích cỡ giao diện, mà thay vào đó là các tính năng riêng biệt trên từng phiên bản.
Một phần khác về việc ứng dụng UIKit có thể sẽ thay thế các ứng dụng Electron theo phong cách web-app đã nổi lên trong những năm gần đây như Slack và Simplenote với gốc là dựa trên UIKit của iOS. Các ứng dụng phổ biến hiện tại trên Mac là các ứng dụng Electron. Tuy nhiên, Slack lại chạy khá ì ạch và ngốn RAM trên Mac nhưng lại mượt mà trên iPad, nên các ứng dụng dựa vào UIKit dành cho máy tính sẽ đem lại lợi ích nhiều hơn, thay vì sử dụng các ứng dụng trên nền tảng web.
Tuy nhiên rất nhiều thứ về việc chuyển đổi này phụ thuộc vào thứ mà Apple cung cấp cho các lập trình viên. Hiện tại vẫn chưa rõ khi nào Apple sẽ đưa các công cụ này cho bên thứ ba để bắt đầu vì cụmg từ “năm sau” vẫn còn khá mơ hồ. Và tất nhiên vẫn còn rất nhiều câu hỏi như liệu các ứng dụng chuyển sang UIKit sẽ được đưa ra như một ứng dụng phổ thông như cách mà các ứng dụng iOS, iPad, watchOS và tvOS đang được đi kèm với nhau. Hay các lập trình viên sẽ cung cấp 2 phiên bản UIKit và AppKit cho các ứng dụng của họ trên Mac App Store.
Nhưng nếu các lập trình viên có thể hưởng được các lợi ích và tiềm năng mà dường như Apple đang có vẻ đưa đến. Và vẫn tiếp tục là một câu hỏi lớn rằng nếu như vậy có thể có nghĩa là một loạt các ứng dụng trên Mac sẽ nhận được thay đổi lớn về cách chúng ta tương tác với các ứng dụng này hay chăng?
