Lĩnh vực giáo dục không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ giảng dạy mà còn gánh vác vai trò như một hệ sinh thái đa ngành. Từ các trường mầm non, tiểu học đến trung học phổ thông và đại học, các cơ sở này phải xử lý một lượng khổng lồ thông tin nhạy cảm, từ hồ sơ sức khỏe, tài chính đến nhiều dữ liệu bảo mật khác. Đồng thời, các tổ chức này quản lý những hệ thống thanh toán phức tạp, mạng lưới internet cùng các cơ sở hạ tầng thiết yếu.
Theo quan sát, ngành giáo dục phải đối diện với các mối đe dọa mạng phức tạp hơn hầu hết các lĩnh vực khác. Điều này khiến tội phạm mạng xem đây là một mục tiêu dễ bị khai thác. Các trường đại học, trung bình mỗi tuần, đang phải hứng chịu hơn 2.500 vụ tấn công mạng, với hình thức phổ biến bao gồm phần mềm độc hại, tấn công lừa đảo và khai thác các thiết bị IoT có lỗ hổng bảo mật.
Nhân sự an ninh mạng và thách thức hạ tầng
Nguồn lực nhân sự trong lĩnh vực công nghệ thông tin là một điểm yếu quan trọng ở nhiều cơ sở giáo dục. Họ thường phải cân đối giữa việc vận hành các hệ thống hiện đại và duy trì các hạ tầng đã lỗi thời. Một điều đáng lo ngại là việc giảng viên và sinh viên thường xuyên sử dụng thiết bị cá nhân cho mục đích học tập, nhưng không phải lúc nào cũng có ý thức về an ninh mạng.
Môi trường độc đáo nhưng dễ tổn thương
Hệ thống giáo dục, đặc biệt là tại các trường phổ thông, không giống với các tổ chức kinh doanh lớn. Đối tượng sử dụng thường có độ tuổi rất nhỏ, đôi khi chỉ từ 6 tuổi. Hơn nữa, sự đa dạng về nhân sự trong các cơ sở giáo dục, từ quản lý, giảng viên, đến lao công và nhân viên phục vụ, tạo nên một môi trường phức tạp với nhiều điểm yếu bảo mật.
Việc học từ xa và sự phổ biến của các ứng dụng giáo dục càng làm tăng nguy cơ bị tấn công. Số lượng thiết bị cá nhân được sử dụng hàng ngày tại nhà hoặc tại trường là rất lớn, nhưng thường không được giám sát kỹ càng. Thêm vào đó, các em học sinh thường không nhận thức đủ về những rủi ro mạng hoặc kiểm tra nguồn thông tin trước khi truy cập.
Tội phạm mạng tận dụng môi trường giáo dục để thử nghiệm công nghệ tấn công mới
Ngành giáo dục đang trở thành nơi thử nghiệm cho nhiều công cụ và phương thức tấn công mạng mới. Theo số liệu từ Microsoft Threat Intelligence, giáo dục là lĩnh vực bị tấn công nhiều thứ ba trên thế giới, với Mỹ là quốc gia ghi nhận số lượng lớn các hoạt động này. Nhưng nguy cơ không chỉ dừng lại ở đó, mà còn lan rộng ra các khu vực khác. Theo Khảo sát vi phạm an ninh mạng 2024 của Bộ Khoa học, Đổi mới và Công nghệ Vương quốc Anh, 43% các cơ sở giáo dục đại học tại quốc gia này đã phải đối mặt với các vụ tấn công mạng hoặc vi phạm bảo mật ít nhất một lần mỗi tuần.
Mã QR: Công cụ tiện ích ẩn chứa nguy cơ
Mã QR hiện diện ở khắp nơi trong môi trường giáo dục, từ các tài liệu sự kiện, bảng thông báo, đến các kênh thông tin trực tuyến. Chúng là công cụ phổ biến để sinh viên và nhân viên dễ dàng truy cập thông tin. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội vàng cho tội phạm mạng lợi dụng sự thiếu cảnh giác của người dùng.
Ủy ban Thương mại Liên bang Mỹ gần đây cảnh báo sự gia tăng mã QR độc hại nhằm đánh cắp thông tin đăng nhập hoặc phát tán phần mềm độc hại. Dữ liệu từ Microsoft Defender cho Office 365 cho thấy, mỗi ngày có hơn 15.000 tin nhắn chứa mã QR độc hại được gửi tới các cơ sở giáo dục, trong đó bao gồm các đường dẫn lừa đảo, thư rác, hoặc phần mềm độc hại.
Kẻ tấn công có thể dễ dàng tạo mã QR để gửi qua email hoặc in trên tài liệu. Tuy nhiên, do các hệ thống bảo mật email truyền thống thường không thể phát hiện hình ảnh độc hại, người dùng cần phải thận trọng hơn khi quét mã QR, đặc biệt khi sử dụng thiết bị cá nhân không có bảo mật đầu cuối.
Email: Kẽ hở bảo mật phổ biến tại các trường học
Hệ thống email trong các trường học thường duy trì tính mở để phục vụ nhiều nhóm đối tượng như sinh viên, cựu sinh viên, nhà tài trợ, và đối tác. Tuy nhiên, sự linh hoạt này lại là điểm yếu lớn khiến email trở thành một trong những kênh phổ biến bị tấn công.
Hơn nữa, việc sử dụng email để thông báo sự kiện, chia sẻ thông tin nội bộ và quản lý tài nguyên tạo ra khối lượng lớn dữ liệu cần bảo vệ. Nếu không có các biện pháp giám sát và lọc email hiệu quả, tội phạm mạng có thể tận dụng để phát tán lừa đảo hoặc truy cập trái phép vào hệ thống.
Mối đe dọa đến tài sản trí tuệ và quan hệ đối tác cấp cao
Nhiều trường đại học đang hợp tác nghiên cứu với các cơ quan chính phủ hoặc các ngành công nghiệp quan trọng như hàng không, kỹ thuật, và công nghệ. Điều này biến họ thành mục tiêu hấp dẫn cho các nhóm hacker nhằm đánh cắp tài sản trí tuệ và thông tin quan trọng.
Kẻ tấn công thường sử dụng các kỹ thuật giả mạo danh tính, lừa đảo qua mạng hoặc khai thác các thiết bị không được bảo mật để tiếp cận dữ liệu nhạy cảm. Ngoài ra, các nhóm hacker còn nhắm vào thông tin của các chuyên gia học thuật hoặc các nhà nghiên cứu có vai trò quan trọng trong các dự án chính sách đối ngoại hoặc công nghệ tiên tiến, nhằm mở rộng quy mô tấn công đến các tổ chức lớn hơn.
Giải pháp bảo mật cho môi trường giáo dục
Để đối phó với các mối đe dọa ngày càng gia tăng, các trường học cần tập trung vào các biện pháp bảo vệ cơ bản nhưng hiệu quả. Nâng cao nhận thức an ninh mạng cho sinh viên, giảng viên và nhân viên là bước đi quan trọng để tạo nên một hệ sinh thái an toàn hơn.
Hơn nữa, áp dụng các biện pháp như xác thực đa yếu tố (MFA), kiểm tra URL trước khi truy cập, và sử dụng công cụ lọc tên miền bảo vệ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ bị tấn công. Việc tập trung hóa các hệ thống công nghệ và giám sát hoạt động mạng cũng mang lại cái nhìn toàn diện hơn về tình trạng an ninh, giúp phát hiện sớm các lỗ hổng tiềm ẩn.
