Google, Temasek và Bain & Company công bố báo cáo Nền Kinh tế số Đông Nam Á lần thứ bảy với chủ đề Vượt qua sóng cả, vươn mình ra biển cơ hội, cập nhật xu hướng kinh tế số của sáu quốc gia thuộc khu vực Đông Nam Á, bao gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam. Năm nay, báo cáo cho thấy nền kinh tế số của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong khu vực Đông Nam Á với tổng giá trị hàng hóa (GMV) dự kiến tăng 28%, từ 18 tỷ đô la Mỹ trong năm 2021 lên 23 tỷ đô la Mỹ, nhờ sự tăng trưởng 26% của thương mại điện tử so với cùng kỳ năm ngoái.
Sau đại dịch, Việt Nam là một trong những quốc gia khôi phục các hoạt động “bình thường mới” một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, một số thói quen và xu hướng tiêu dùng được hình thành và thúc đẩy trong đại dịch vẫn được duy trì và tiếp tục phát triển. Thương mại điện tử trở thành đầu tàu trong sự tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam và có 90% người tiêu dùng kỹ thuật số dự định duy trì hay thậm chí gia tăng sử dụng các nền tảng thương mại điện tử trong 12 tháng tới. Phần lớn người tiêu dùng tập trung vào các dịch vụ Giao đồ ăn (60%) và Mua hàng tạp hóa trực tuyến (54%).
Người dùng kỹ thuật số thành thị tại Việt Nam có mức tiếp nhận dịch vụ kỹ thuật số cao nhất, trong đó lĩnh vực thương mại điện tử, thực phẩm và tạp hóa đứng đầu danh sách với tỷ lệ lần lượt là 96%, 85% và 85%. Mặt khác, tần suất một người Việt Nam tiêu thụ nội dung số thấp hơn mức trung bình của khu vực với 23% người tham gia khảo sát cho biết họ xem video theo yêu cầu ít nhất một lần mỗi tuần, tiếp đến là 19% cho hoạt động chơi game online và 16% cho hoạt động nghe nhạc theo yêu cầu. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng tăng trưởng trong dài hạn.
Các dịch vụ tài chính kỹ thuật số (DFS) tiếp tục phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Lĩnh vực Cho vay kỹ thuật số đạt tỷ lệ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) nhanh nhất ở mức 114%, và lĩnh vực Đầu tư dự kiến sẽ có bước nhảy vọt lớn nhất vào năm 2025 với mức hơn 106% CAGR. Hơn nữa, Việt Nam đứng đầu Đông Nam Á trong thị trường tăng trưởng dài hạn của các quỹ đầu tư mạo hiểm (VC) với 83% quỹ đầu tư mạo hiểm kỳ vọng hoạt động thương vụ tại Việt Nam tăng trưởng trong dài hạn
Báo cáo Nền Kinh tế số Đông Nam Á đi sâu vào các xu hướng trong năm lĩnh vực chính gồm thương mại điện tử, truyền thông trực tuyến, vận chuyển & thực phẩm, và dịch vụ tài chính số (DFS), cũng như khắc họa bức tranh tổng quan nền kinh tế số trong khu vực. Lần đầu tiên đề cập đến lĩnh vực Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG), báo cáo thảo luận về tác động môi trường và xã hội của nền kinh tế kỹ thuật số, đồng thời nhấn mạnh vai trò của người tiêu dùng, doanh nghiệp, nhà đầu tư và chính phủ trong việc cải thiện tính bền vững về môi trường và xã hội.
Các điểm nhấn chính trong báo cáo năm nay:
- Khi việc áp dụng kỹ số được bình thường hóa, chiến lược thu hút khách hàng chuyển đổi sang chiến lược tương tác khách hàng
Trong số 460 triệu người dùng Internet tại khu vực Đông Nam Á, có 100 triệu người đã hoạt động trực tuyến trong suốt 3 năm qua. Sau nhiều năm thúc đẩy, việc áp dụng kỹ thuật số đang dần bình thường hóa. Nhiều doanh nghiệp kỹ thuật số bắt đầu chuyển đổi chiến lược từ việc thu hút khách hàng mới sang việc tương tác sâu hơn cùng khách hàng hiện tại để tăng mức tiêu thụ và giá trị.
Thương mại điện tử có mức tiếp nhận ngang nhau giữa người tiêu dùng ở khu vực nội thành và ngoại thành, trong khi các dịch vụ thuộc những lĩnh vực còn lại chủ yếu tiêu thụ bởi người tiêu dùng thành thị. Đối với các lĩnh vực như mua hàng tạp hóa trực tuyến, du lịch, âm nhạc theo yêu cầu, mức độ tiếp nhận tại khu vực ngoại thành vẫn thấp và còn nhiều cơ hội để phát triển. Giữa những khó khăn kinh tế vĩ mô toàn cầu, thu nhập khả dụng giảm, giá cả tăng vọt và thiếu hụt sản phẩm đã tạo nên những tác động lớn đối với người tiêu dùng tại Đông Nam Á.
- Quỹ đạo tăng trưởng của các ngành theo 3 đường xu hướng riêng biệt
Dạng chữ S: Giữ vững vị trí trụ cột, thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh và dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng 16% tổng giá trị hàng hóa mặc cho một phần hoạt động mua sắm ngoại tuyến đã được nối lại sau đại dịch và sự tập trung nhiều hơn vào lợi nhuận của các nền tảng kỹ thuật số. Thay vì thu hút khách hàng mới, thị trường đang chuyển đổi sang chiến lược tương tác sâu hơn với khách hàng sẵn có để đẩy mạnh tần suất, giá trị và lòng trung thành. Người bán đang bắt đầu cải thiện lợi nhuận bằng cách cắt giảm các chương trình khuyến mãi, chiết khấu và chuyển hướng sang kiếm tiền từ các dịch vụ giá trị gia tăng.
Quay trở lại đường xu hướng: Tốc độ tăng trưởng của các lĩnh vực kỹ thuật số như Giao đồ ăn và Truyền thông trực tuyến đang chậm lại sau thời kỳ cao điểm của đại dịch. Sau khi đạt mức tăng trưởng gấp 3 lần trong đại dịch, Giao đồ ăn quay về đường xu hướng , dự kiến đạt 14% mức độ tăng trưởng tổng giá trị hàng hóa. Trong số các lĩnh vực phương tiện truyền thông trực tuyến có trả phí, mức tăng trưởng GMV giảm còn 9%; lĩnh vực âm nhạc và video tăng trưởng trở lại bình thường; quảng cáo kỹ thuật số giữ được đà phát triển nhưng ngành game đang chứng kiến sự sụt giảm về mức tiêu thụ.
Dạng chữ U: Lĩnh vực vận tải và du lịch trực tuyến dự kiến sẽ phục hồi mạnh mẽ bởi lượng dịch chuyển tăng vượt mức sau đại dịch và du lịch quốc tế được mở lại, đạt mức tăng trưởng lần lượt 43% và 115% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, các lĩnh vực phải đối mặt với những khó khăn như giá nhiên liệu tăng cao, thiếu hụt nguồn cung và các biện pháp hạn chế đi lại chưa được dỡ bỏ ở các thị trường lớn (như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản), trong khi nhu cầu của người tiêu dùng đang bị ảnh hưởng bởi giá cả tăng vọt. Quá trình phục hồi được dự đoán sẽ diễn ra chậm và mất nhiều năm để đạt được mức của năm 2019.
- Các ngân hàng số hướng đến người tiêu dùng đại chúng và chưa tiếp cận với các dịch vụ ngân hàng, trong khi các ngân hàng truyền thống vẫn đang đẩy nhanh quá trình số hóa
Do sự thay đổi hành vi ngoại tuyến sang trực tuyến sau đại dịch, tăng trưởng hai con số được nhìn thấy trên tất cả các phân ngành của DFS – thanh toán, chuyển tiền, cho vay, đầu tư, bảo hiểm. Các ngân hàng số đang tạo sức hút với giới trẻ thành thạo kỹ thuật số trong khi khách hàng giàu có và có tầm ảnh hưởng vẫn trung thành với các nhà cung cấp dịch vụ tài chính đã có tên tuổi dựa trên số dư tiền gửi hiện có và nhiều khoản đầu tư của họ.
Nhờ môi trường tăng trưởng thuận lợi, từ năm 2019, thị trường Dịch vụ tài chính kỹ thuật số trở nên sôi động hơn, đặc biệt với những loại hình mới như ngân hàng số – vốn đang tận dụng mạng lưới nhà bán hàng và người tiêu dùng hiện có để tiếp cận tệp khách hàng chưa có tài khoản ngân hàng hoặc chưa thể tiếp cận với các dịch vụ tài chính phổ thông. Ngược lại, các ngân hàng truyền thống lại dựa vào những thế mạnh vốn có để đầu tư vào những giải pháp nhằm số hóa nhanh chóng. Cả hai loại hình này đều đang cạnh tranh sát sao để giành được sự chú ý của người tiêu dùng đại chúng và những người chưa thể tiếp cận các dịch vụ ngân hàng.
- Quỹ đầu tư công nghệ duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ bất chấp sự thận trọng của các nhà đầu tư
Với mức tăng trưởng 15% về các giá trị thương vụ từ nửa đầu năm 2021 đến nửa đầu năm 2022, nguồn vốn công nghệ vẫn được duy trì mạnh mẽ và Đông Nam Á tiếp tục là điểm nóng thu hút các khoản đầu tư công nghệ, bất chấp việc các nhà đầu tư đang trở nên thận trọng hơn trong tình hình kinh tế vĩ mô hiện tại.
Tại các thị trường tư nhân, các nhà đầu tư mạo hiểm vẫn dự trữ 15 tỷ USD để duy trì các thương vụ trong khu vực. Tuy nhiên, các khoản đầu tư giai đoạn đầu và giai đoạn cuối đang có những chiều hướng khác nhau – giai đoạn đầu đang phát triển mạnh trong khi giai đoạn cuối có xu hướng giảm do ảnh hưởng bởi các triển vọng xấu trong hoạt động IPO.
Singapore và Indonesia vẫn là các điểm đến đầu tư chính trong năm 2022, trong khi Việt Nam và Philippines đang nhận được sự quan tâm ngày càng tăng của các nhà đầu tư ở khía cạnh dài hạn hơn. Dịch vụ tài chính kỹ thuật số vượt qua thương mại điện tử, trở thành lĩnh vực đầu tư hàng đầu, với khoản đầu tư kỷ lục 4 tỷ đô la Mỹ trong 6 tháng đầu năm 2022. Hoạt động thanh toán chiếm thị phần đáng kể trong các thương vụ về Dịch vụ tài chính kỹ thuật số. Hơn 80% nhà đầu tư mạo hiểm tham gia khảo sát dự tính sẽ tập trung vào các dịch vụ y tế trực tuyến (healthtech), mô hình phân phối dịch vụ phần mềm (Software as a Service – SaaS) và Web 3.0, trong khi giáo dục trực tuyến (edtech) hạ nhiệt sau đại dịch.
- Các yếu tố Môi trường, Xã hội và Quản trị doanh nghiệp là những động lực chính cho sự tăng trưởng bền vững.
Nhận thức về các vấn đề Môi trường, Xã hội và Quản trị doanh nghiệp đang tăng lên ở Đông Nam Á và nền kinh tế số có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp người tiêu dùng thu hẹp khoảng cách ‘nói – làm’ và xây dựng các thói quen bền vững hơn. Khí thải và tài nguyên là những vấn đề môi trường nổi cộm nhất, trong khi chế độ đãi ngộ lao động và tính đa dạng, công bằng và hòa nhập (DEI) vẫn là chủ đề xã hội được quan tâm hàng đầu.
Đông Nam Á là một trong những khu vực chịu nhiều hậu quả và rủi ro nhất của tình trạng biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, dự báo nền kinh tế số của khu vực này sẽ tạo ra 20 triệu tấn khí thải vào năm 2030. Nếu khí thải được tối ưu hóa, lượng carbon của các kênh kỹ thuật số có thể giảm tới 30- 40% và có thể giảm hơn nữa so với các kênh truyền thống.
Nền kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á đã và đang mang lại những lợi ích xã hội lớn như các cơ hội kinh doanh, việc làm và sự tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, các vấn đề như phúc lợi nhân viên cũng như tiếp cận bình đẳng về tài chính và công nghệ số cần được giải quyết để hiện thực hóa một cách đầy đủ các lợi ích xã hội từ công cuộc chuyển đổi số.
- Xác định làn sóng hướng tới một nền kinh tế kỹ thuật số bền vững
Nền kinh tế kỹ thuật số của khu vực Đông Nam Á dự kiến sẽ tăng trưởng nhanh gấp đôi so với GDP ở hầu hết các quốc gia trong khu vực và có thể đạt tới 1.000 tỷ đô la Mỹ vào năm 2030 nếu có thể khai thác tối đa tiềm năng. Nền kinh tế số vẫn sở hữu nền móng vững chắc cũng như có nhiều cơ hội tăng trưởng cho các lĩnh vực mới và thị trường mới.
Sự tiến bộ trong các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng nền kinh tế kỹ thuật số, chẳng hạn như thanh toán, đầu tư, logistics, truy cập internet và lòng tin của người tiêu dùng đã tạo ra mức tăng trưởng chưa từng có. Để tiếp tục mở rộng quy mô một cách bền vững, nền kinh tế số Đông Nam Á cần thúc đẩy sự phát triển của một loạt các yếu tố tăng trưởng mới. Tăng tốc trên đường đua nâng cao lợi nhuận và đạt được các giải pháp kỹ thuật số toàn diện cho dân cư ở các khu vực ngoại ô, cùng với sự tiến bộ về các yếu tố Môi trường, Xã hội và Quản trị doanh nghiệp sẽ là chìa khóa cho sự tiến bộ trong thập kỷ kỹ thuật số.
