Phong trào “Right to repair” đang đấu tranh để đưa quyền sửa thiết bị trở lại tay người tiêu dùng.
Cuộc điều tra mới đây của CBS News cho thấy Apple thường tính phí sửa chữa thiết bị của họ quá cao và đe dọa những cửa hàng sửa chữa bên thứ ba khi họ sẵn sàng sửa thiết bị Apple với giá thấp hơn đáng kể.
Những khách hàng bước vào Apple Store với lỗi phần cứng nhỏ, chẳng hạn như màn hình nhấp nháy, thường phải đối mặt với một tờ hóa đơn với con số khổng lồ. Apple cho biết rằng mức phí sửa chữa cao bởi họ cần thay thế những linh kiện chính của thiết bị.
Để đảm bảo rằng các thiết bị vẫn được bảo hành, Apple chỉ cho phép các thiết bị của họ được sửa chữa bởi các kỹ thuật viên tại Apple Store hoặc các trung tâm dịch vụ ủy quyền.
Jason Koebler cho rằng đây là vấn đề chung, mọi khách hàng của Apple đều gặp phải. Koebler là tổng biên tập Motherboard – chuyên trang khoa học và công nghệ của VICE Media – người chịu trách nhiệm về các tin tức liên quan tới Apple.
“Tôi từng làm hỏng chiếc MacBook của mình và phải mang nó tới Apple Store. Họ muốn tôi trả 700 USD phí sửa màn hình nhưng tôi quyết định tự sửa và chỉ mất 50 USD. Apple luôn làm thế, chẳng có gì lạ”, Koebler nói. “Có những thứ Apple không chịu sửa vì không có lợi nhuận nhưng rất nhiều cửa hàng sửa chữa bên thứ ba sẵn sàng sửa. Thay vì sửa chữa những linh kiện lỗi, Apple thường khuyên khách hàng thay thế phần lớn thiết bị”.
Apple từ chối trả lời về vấn đề này nhưng phủ nhận cáo buộc tính giá dịch vụ sửa chữa thiết bị quá cao.
Bằng cách dùng camera dấu kín, CBS News phát hiện ra rằng nhân viên Apple thường xuyên nói với khách hàng rằng máy tính gặp lỗi của họ không đáng để sửa chữa, ngay cả khi chỉ cần điều chỉnh một chút là có thể khắc phục vấn đề.
Khi nhận một chiếc MacBook Pro gặp lỗi màn hình, một vấn đề rất phổ biến, nhân viên tại Apple Store trả lời khách rằng thiết bị cần sửa chữa nhiều thứ với chi phí hơn 1.200 USD. Khi được hỏi rằng chiếc MacBook Pro có hỏng ở chỗ nào khác nữa không và có giải pháp nào rẻ hơn không, nhân viên Apple Store thẳng thừng trả lời không. “Số tiền ấy gần bằng tiền mua một chiếc MacBook Pro mới”, nhân viên này nói. “Nó cũng không thể được sửa ngay tại đây”.
Sửa chữa trái phép
Louis Rossmann là chủ của một cửa hàng sửa chữa máy tính nhỏ trên phố First Avenue, Manhattan, và cửa hàng của anh bị Apple đưa vào danh sách cửa hàng sửa chữa trái phép. Rossmann bắt đầu sửa chữa máy tính từ khi còn là sinh viên như một sở thích và hiện tại kênh YouTube hướng dẫn sửa chữa máy tính và điện thoại của anh thu hút hàng triệu lượt xem.
Khi xem chiếc MacBook Pro mà Apple tính phí sửa chữa 1.200 USD ở trên, Rossmann xác định một chân kết nối với đèn nền màn hình bị lỏng, tiếp xúc kém. Sau khi điều chỉnh chân kết nối này, vấn đề đã được giải quyết. Rossmann cho rằng việc cỏn con này không thể bị tính phí 1.200 USD.
“Nếu ai đó nhờ tôi uốn, lắp lại chân kết nối, tôi sẽ không tính tiền”, Rossmann nói. “Còn nếu muốn thay hoàn toàn chân kết nối, mức giá chỉ từ 75 USD tới 150 USD”.
“99% trường hợp chỉ cần uốn lại chân kết nối là chiếc MacBook có thể hoạt động tới hết đời”, Rossmann nói thêm.
Khi được hỏi về vụ tính phí trên trời kể trên, Apple tiếp tục từ chối trả lời. Tuy nhiên, hãng này đã ra một tuyên bố khẳng định rằng khách hàng của họ được phục vụ tốt nhất bởi các chuyên gia được chứng nhận bởi Apple và các linh kiện chính hãng và từ chối cáo buộc cố tính tính giá sửa chữa quá cao.
Phong trào “Right to repair”
Ngoài các cửa hàng sửa chữa mà Apple cho là trái phép, trang web có tên iFixit cung cấp hướng dẫn và công cụ cho khách hàng tự sửa chữa iPhone, MacBook… iFixit thường xuyên thử nghiệm thiết bị, chẩn đoán các vấn đề thường xảy ra và tìm phương pháp cũng như thiết kế công cụ để khắc phục.
Công ty này có 125 nhân viên và kiếm được 20 triệu USD mỗi năm từ việc bán công cụ, thiết bị và hướng dẫn sửa chữa trực tuyến. iFixit luôn có giải pháp sửa chữa của riêng mình cho những vấn đề mà các công ty như Apple cho rằng khó khắc phục.
Kyle Wiens, 34 tuổi, sáng lập iFixit từ cách đây 15 năm. Anh cũng tham gia phong trào “Right to repair” quốc tế, vận động chính phủ các nước thay đổi luật và giúp các cửa hàng sửa chữa nhỏ dễ sống hơn.
“Right to repair hướng tới tương lai mà bạn có thể tự sửa chữa những thứ mà bạn sở hữu hoặc mang nó đến cửa hàng sửa chữa ở địa phương để khắc phục vấn đề”, Wiens nói.
“Trước đây, khi bạn mua thứ gì đó bạn có thể sửa nó khi cần nhưng càng ngày chúng ta càng mất đi quyền lợi ấy trên mọi thiết bị từ máy hút bụi, tivi, laptop hay smartphone. Việc tìm kiếm thông tin mà bạn cần hoặc mua linh kiện cần cho quá trình sửa chữa thiết bị của các cửa hàng ngày càng trở nên khó khăn hơn”.
Wiens đã đối đầu với Apple trong nhiều năm nhằm giúp cuộc sống của những người không muốn sửa chữa thiết bị với giá cao tại Apple Store hoặc các trung tâm dịch vụ ủy quyền của Apple trở nên dễ dàng hơn.
“Apple không hề thích phong trào “Right to repair””, Wiens nói. “Quan điểm của Apple là họ muốn kiểm soát hoàn toàn thiết bị từ thời điểm bạn mua nó, theo tất cả các khía cạnh, cho tới khi nó hỏng”.
Wiens cho biết rằng công ty nghìn tỷ USD đã liên tục, theo định kỳ, đe dọa kiện anh ra tòa vì tội vi phạm luật bản quyền.
“Right to repair sẽ khiến các hãng như Apple mất kiểm soát một số khía cạnh và mang quyền sửa chữa thiết bị tới tay người tiêu dùng”, anh nói. “Với các hãng sản xuất, thật điên rồ khi họ muốn kiểm soát mọi khía cạnh, mọi vấn đề sau khi thiết bị được bán ra”.
Các mánh khóe của Apple
Ngoài việc tạo ra những trở ngại cho việc phân phối hướng dẫn sửa chữa, Wiens cho biết Apple còn sử dụng một số mánh khóe về phần cứng trên thiết bị của họ để làm cho việc sửa chữa trở nên khó khăn hơn.
Anh nói rằng những mánh khóe này bao gồm việc dán pin vào khung, sử dụng loại vít riêng và lập trình làn hệ điều hành để nút home thay thế trái phép không hoạt động trên iPhone. “Họ muốn người dùng thông thường gặp khó trong việc mở iPhone với các công cụ bình thường”, Wiens nói. “Điều này xuất phát từ việc họ coi bản thân là trung tâm của vũ trụ và không ai dám làm điều gì với các sản phẩm của họ khiến họ thiệt hại lớn”.
Apple khẳng định rằng các sản phẩm của họ được phục vụ tốt nhất bởi các nhân viên kỹ thuật của họ nhưng cũng đã có những hành động pháp lý chống lại các cửa hàng sửa chữa bên thứ ba, đe dọa cả Rossmann và iFixit khi hai đơn vị này đăng tải sơ đồ thiết bị và hướng dẫn sửa chữa lên mạng.
“Vì Apple viết những hướng dẫn sửa chữa ấy nên họ sở hữu bản quyền và nếu bạn đăng tải nó công khai Apple sẽ gửi một đe dọa pháp lý yêu cầu bạn gỡ xuống”, Wiens chia sẻ thêm. Nếu không gỡ theo đúng yêu cầu của Apple, án phạt cho mỗi hướng dẫn sửa chữa có thể lên tới 150.000 USD. “Những mối đe dọa pháp lý như một con đập ngăn chặn các hướng dẫn sửa chữa tới tay mọi người”.
Apple cũng nhờ các tổ chức chính phủ giúp họ trong cuộc chiến này. Theo Koebler, linh kiện thay thế của các cửa hàng sửa chữa bên thứ ba mua từ các nước như Trung Quốc thường bị tịch thu khi nhập khẩu vào Mỹ.
“Apple đã hợp tác với Cục An ninh Nội địa (DHS) và Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan để bảo vệ bản quyền và thương hiệu của họ”, Koebler nói. “Vài năm trước, DHS đã đột kích vào một cửa hàng sửa chữa bên thứ ba ở Florida, bắt giữ chủ cửa hàng và tịch thu hàng trăm màn hình iPhone”.
Hành động của cơ quan lập pháp
Lãnh đạo một số tiểu bang tại Mỹ cũng đang xem xét vấn đề này. 17 tiểu bang Mỹ chuẩn bị ra luật buộc Apple và các công ty phải cung cấp bản vẽ, hướng dẫn sửa chữa và linh kiện thay thế cho các cửa hàng sửa chữa bên thứ ba.
Một trong những bang mới nhất tham gia phong trào là New York. Các nhà lập pháp New York tin rằng điều này sẽ mang lại công bằng cho người tiêu dùng và tốt cho nền kinh tế.
“Rõ ràng người tiêu dùng sẽ vui mừng hơn khi được phép sửa thiết bị mà họ phải bỏ 1.000 USD hoặc hơn ra để mua”, quan thức Joe Morelle, bang New York, tuyên bố. “Đạo luật này cũng giúp ngành công nghiệp sửa chữa có cơ hội phát triển mạnh”.
Wiens chia sẻ rằng anh chỉ cần một tiểu bang phê duyệt đạo luật mà thôi. “Thời điểm mà một tiểu bang phê duyệt Right to repair, con đập sẽ vỡ tung“, Wiens nói. “Một tiểu bang phê duyệt Right to repair đồng nghĩa với việc cả thế giới phê duyệt Right to repair bởi các hãng sản xuất không thể cung cấp sản phẩm khác cho riêng một khu vực”.
Rossmann nói rằng anh không đòi hỏi nhiều, chỉ mong được kinh doanh một cách yên lành.
“Tôi chỉ muốn Apple thay đổi bằng cách thừa nhận rằng họ không sẵn lòng sửa chữa một số vấn đề và cho phép chúng tôi làm thay”. Rossmann nói.
